ประวัติและความเป็นมา

(1)ประวัติตำบลบ้านแปะ

     ตำบลบ้านแปะ เดิมมีราษฎรอาศัยอยู่ติดกับลำห้วยและเชิงเขาใกล้กับถ้ำแห่งหนึ่ง คือลำห้วยแม่แปะ  ชื่อลำห้วยตามภาษาถิ่นเหนือนั้นมีความหมายว่า “แป๊” หมายถึง “ชนะ” โดยมีความเชื่อสืบต่อกันมาว่าลำน้ำแห่งนี้มีอาถรรพ์  หากข้ามลำห้วยนี้แล้วไม่ว่าจะมีคาถาอาคมกล้าแกร่งมากแค่ไหน  คาถาอาคม เหล่านั้นก็จะเสื่อมไป และมีน้ำไหลมาจากภูเขาที่ชื่อว่า “ดอยขุนแปะ” และถ้ำแห่งนี้เรียกว่า “ถ้ำตอง” โดยชาติพันธุ์ดั้งเดิมเป็นชนเผ่าลั๊วะ ราษฎรเลี้ยงชีพด้วยการทำกสิกรรมและหาของป่า ตามประวัติศาสตร์เมื่อประมาณ พ.ศ.2110 พระนาง      วิสุทธิเทวี ขัติยสตรีแห่งล้านนา ได้เสด็จมาทรงบูรณะวัดบ้านแปะ (ตรงกับสมัยสมเด็จพระมหาจักรพรรดิ/ราชวงค์พระร่วง/สมัยกรุงศรีอยุธยา) พระธาตุบ้านแปะและทรงประทับ ณ พลับพลาชั่วคราวก่อสร้างด้วยกำแพงหินล้อมรอบ ชาวบ้านจึงเรียกสถานที่นี้ว่า “เวียงหิน” พร้อมกัลปนาที่ดินและข้าวัดด้วยหลาบเงิน (จารึกที่เขียนลงบนแผ่นเงินหรือหิรัญบัตร) หมายถึงมอบถวายที่ดินและผู้คนไว้บำรุงรักษาของวัด บ้านแปะ  ห้ามไม่ให้อพยพโยกย้ายโดยวิธีการใดๆ ก็ตาม ปรากฏเป็นหลักฐานสืบทอดมาถึงปัจจุบัน เมื่อประชากรเริ่มมีความหนาแน่นจึงขยายออกไปตั้งบ้านเรือนกระจายอยู่ที่แห่งใหม่โดยรอบวัดบ้านแปะเดิม  ตามริมฝั่งแม่น้ำปิงและที่ราบระหว่างลำน้ำปิงและ   ลำน้ำแจ่ม ซึ่งเหมาะสมยิ่งสำหรับการทำเกษตรกรรม ต่อมาได้ขยายชุมชนใหญ่ขึ้น ทางราชการได้จัดตั้งเป็นหมู่บ้านและตำบล โดยเรียกตามชื่อเดิมของหมู่บ้านว่า “ตำบลบ้านแปะ” มาจนถึงปัจจุบัน  ทั้งนี้ประวัติศาสตร์  วัดบ้านแปะ  พระธาตุบ้านแปะ และที่ประทับเวียงหิน ณ    หมู่ 4 บ้านแปะนั้น เทศบาลตำบลบ้านแปะจะได้ดำเนินการศึกษาค้นคว้าประวัติเพิ่มเติม เพื่อเป็นการแสดงถึงภูมิหลังอันมีเกียรติของคนในตำบลบ้านแปะ และจะผลักดันให้เป็นสถานที่ท่องเที่ยวเชิงประวัติศาสตร์  และเป็นข้อมูลให้อนุชนรุ่นหลังได้ศึกษาต่อไป

(2) ความเป็นมาของเทศบาลตำบลบ้านแปะ

     ตำบลบ้านแปะ เดิมมีฐานะเป็นสภาตำบลบ้านแปะ ตั้งขึ้นเมื่อปี พ.ศ. 2539  มีหมู่บ้านในพื้นที่รับผิดชอบ จำนวน 12 หมู่บ้าน ต่อมากระทรวงมหาดไทยได้ประกาศยกฐานะสภาตำบลบ้านแปะ ขึ้นเป็นองค์การบริหารส่วนตำบลบ้านแปะ เมื่อวันที่ 23  กุมภาพันธ์ 2540 ตามประกาศในราชกิจจานุเบกษา เล่มที่ 113 ตอนพิเศษ  53 ง เมื่อวันที่ 25 ธันวาคม 2539 ซึ่งเป็นองค์การบริหารส่วนตำบลขนาดเล็ก มีหมู่บ้านในพื้นที่รับผิดชอบ จำนวน 16 หมู่บ้าน ต่อมาได้ปรับขนาดองค์การบริหารส่วนตำบลขนาดเล็ก ขึ้นเป็นขนาดกลาง เมื่อวันที่ 4 เมษายน 2550 และได้ยกฐานะขึ้นเป็นเทศบาลตำบลบ้านแปะ ตามประกาศกระทรวงมหาดไทย ตั้งแต่วันที่ 27  ตุลาคม 2552  เป็นต้นมา มีหมู่บ้านในพื้นที่รับผิดชอบ จำนวน 20 หมู่บ้าน